2024 сыл сэтинньи 28 күнүгэр Дьокуускай куоракка Саха сирин норуоттарын муусукатын уонна фольклорун түмэлигэр киэҥ туттар биир дойдулаахпыт, Саха төрүт музыкальнай инструменнарын үйэтитээччи, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, норуот маастара, самодеятельнай мелодист, Таатта улууһун, Алдан нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Александр Иванович Чахов төрөөбүтэ 90 сылын бэлиэтиир “ Айар үлэ ыллыгынан… ” ахтыы дьоро киэһээтэ буолан ааста.

Олорон ааспыт олоҕун, айар үлэтин сырдатар быыстапканы тэрийдилэр Алдан нэһилиэгин Н.Д. Неустроев аатынан орто оскуола иһинэн үлэлиир кыраайы үөрэтэр түмэл салайааччыта, СӨ Үөрэҕириитин туйгуна Антонина Николаевна Неустроева уонна Алдан нэһилиэгин Модельнай библиотекатын сүрүннүүр библиотекара, ССРС култууратын туйгуна Акулина Корниловна Маркова. Быыстапкаҕа «Хомус» түмэлиттэн кылыһахтаах кырыымпата, биһилэхтээх хомуһа, дьаҕа уонна Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгин этномологическай түмэлиттэн күпсүүрэ кэлэн турдулар.

Александр Иванович сырдык аатын үйэтитэр ахтыы дьоро киэһээтин иилээн — саҕалаан ыытта СӨ култууратын туйгуна Дария Гаврильевна Кривых.

Бастакынан, норуот ырыатынан арыйдылар-«Айыы кыһата» национальнай гимназия үөрэнээччилэрин «Дьири-дьир» бөлөҕө. Салайааччы СӨ култууратын туйгуна Уруйдаана Харитонова уонна Олоҥхо тыйаатырын мусукаана Айсен Кысылбаиков.

Өр сылларга бииргэ үлэлээбит, алтыспыт үөлээннээхтэрэ, саха инструменнарын оҥорууга уһуйбут үөрэнээччилэрэ ийэ дойдуга кэлбит аналын толорбут үйэлээх үлэтин үйэтитэр туһунан сэһэргээн, кэлэн ахтан-санаан, бэйэлэрин истиҥ махтал тылларын эттилэр. Ол курдук, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, бииргэ алтыһан үлэлээбит үөлээннээҕэ Надежда Семеновна Толбонова. Александр Иванович музыкаҕа үлэлэрин чинчийбит, үйэтиппит биир дойдулааҕа Саха Өрөспүүбүлэкэтин култууратын туйгуна, музыковед, Дьокуускайдааҕы Степан Филиппович Гоголев аатынан педагогическай колледж преподавателэ Мариам Ивановна Шамаева. СӨ Үтүөлээх артыыстара Клавдия Филипповна, Герман Васильевич Хатылаевтар бииргэ чугастык билсэн алтыспыттарын аҕыннылар, кырыымпаҕа, хомуска доҕуһуоллаан ыалдьыттары үөртүлэр. Сергей Зверев-Кыыл Уола аатынан Үҥкүү тыйаатырын «Кыл саха” төрүт дорҕоон ансамбылын салайааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыһа Анна Ивановна Томская, ансаамбыл кыттааччыта, Александр Иванович кыраҕы хараҕынан айылҕаттан бэриллибит талаанын таба көрөн таһаарбыт үөрэнээччитэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна Руслан Прокопьевич Габышев кырыымпаны, ох сааны аныгылыы «виолончель» оҥорон ураты тыастаах дьикти кэрэ музыканы доҕуһуоллаан иһитиннэрдэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастарын, Ил Дархан анал стипендиятын хаһаайына, Таатта улууһун бочуоттаах олохтооҕо Афанасий Петрович Лопатин, , кырыымпа оҥоруутун кистэлэҥин арыммыт, уһуйуллубут биир дойдулаахтара мас уустара Владимир Семенович Малгин, Саха Өрөспүүбүлэкэтин норуотун маастара Алексей Дмитриевич Харайданов кыттыыны ыллылар. Алексей Харайданов ураты тыастаах кырыымпатыгар оонньоон, онно бэйэтэ оҥорбут ураты чымадаанын көрдөрөн ыалдьыттары сөхтөрдө. «Хомус» түмэлин уонна аан дойдутааҕы киинин дириэктэрэ Дмитрий Дмитрий Бястинов, «Хомус» түмэлин быыстапкалыыр отделын специалиһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын, үөрэҕириитин туйгуна Евдокия Павловна Слепцова Уус-Тааттаҕа аат ааттаан анаан Чахов А.И. баран 400 — тэн тахса матырыйаал баарыттан, бэйэтэ илиитинэн суруйбут ырыанньыктарын, 2021 сыллаахха уола Александр Александрович биһилэхтээх хомуһун бэлэхтээбитин аҕалан көрдөрбүтүн сэҥээрэ көрдүбүт. «Симэх» национальнай киинин ойуулуур-дьүһүннүүр отделын салайааччыта Дмитрий Константинович Осипов. Саха сирин норуоттарын муусукатын уонна фольклорун түмэлин дириэктэрэ Мария Ильинична Корнилова, Таатта улууһун норуот айымньытын дьиэтин дириэктэрэ Гаврил Гаврильевич Вырдылин тыл эттилэр. Таатта улууһун Алдан нэһилиэгин баһылыга Егор Николаевич Постников Саха сирин норуоттарын муусукатын уонна фольклорун түмэлин салайааччытыгар Мария Ильинична Корниловаҕа уонна Түмэл үөрэхтээһин отделын сэбиэдиссэйигэр Ольга Николаевна Громоваҕа Махтал суругун кытта сэмэй бэлэҕин туттарда. Биир дойдулаахпыт аатын үйэтитэргэ үлэ барара наадатын мустубут дьон тоһоҕолоон бэлиэтээтилэр.

Александр Иванович уола, медицинскэй наука доктора, Максим Кирович Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет медицинскэй институтун стоматология кафедратын профессора Александр Александрович Чахов бу дьоро киэһээҕэ кэлэн кыттыыны ылбыт биир дойдулаахтарыгар, бар дьонугар махтал истиҥ тылларын эттэ. Оҕо сааһын кэмнэриттэн истиҥник сэһэргээтэ.

Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан Опера театрын солиһа Александр Данилович Максимов «Мин хотугу тиитим» ырыанан биир дойдулаахтарыгар бэйэтин эҕэрдэтин тиэртэ.

Александр Иванович матыыбыгар, Иван Гоголев тыллара «Хахыйах» диэн ырыаны, сыана бэтэрээнэ, биир дойдулаахпыт Марфа Тарабукина ис — сүрэҕиттэн иэйэн туран ыллаата. Матрена Васильевна Максимова аатынан Уус-Тааттатаа5ы норуодунай хуор аккомпаниатора Петр Колодезников Иван Неустроев тылларыгар, Алексанлр Чахов матыыбыгар “Лирика муоратын үөһүгэр» ырыаны толордо. Биир дойдулааҕа, Алдан нэһилиэгин «Кытыл» норуот айымньытын дьиэтин уус-уран салайааччыта Николай Собакин Иннокентий Артамонов тылыгар, Александр Чахов матыыбыгар “Үрүҥ түүн” ырыаны бэлэхтээтэ.

Ырыа тыла алгыс буолан Сахабыт сирин арчылыы, араҥаччылыы турдун диэн туран Василий Сивцев тылларыгар, Александр Чахов матыыбыгар «Күөх Таатта үрэҕэр ” ырыанан көрсүһүүбүтүн түмүктээтибит.

Ытык киһибит Александр Иванович сырдык аатын үйэтитэр, кини айымньылаах үлэтигэр, олоҕор сүгүрүйэр ахтыы дьоро киэһээтин тэрээһинигэр күүс-көмө буолбут Саха сирин норуоттарын муусукатын уонна фольклорун түмэлин коллективыгар, салайааччытыгар, Таатта улууһун култууратын үлэһиттэрин профсоюһун бэрэссэдээтэлигэр Раиса Радионовна Петроваҕа, «Таатта улууһа» МТ Улуустааҕы норуот айымньытын дьиэтин фольклорга салайааччытыгар Мая Гаврильевна Егороваҕа, Таатта улууһун «Алдан нэһилиэгэ» тыа сирин түөлбэтин баһылыгар Егор Николаевич Постниковка уонна култуура бэтэрээнигэр Дария Гаврильевна Кривыхха, кыттыыны ылбыт биир дойдулаахтарбытыгар, суоппарбытыгар Алексей Харитонович Постниковка барҕа махталбытын тиэрдэбит.

ВИДЕО: https://youtu.be/EDmsTxPSlLA — часть1

https://youtu.be/oS2XaiFd8DM — часть 2